KW : Άτομα με ενσυναίσθηση , Χαρακτηριστικα ενσυναισθησης, Ανθρωποι χωρις ενσυναισθηση , Εγωκεντρικη ενσυναισθηση
Τα άτομα με «σκοτεινά χαρακτηριστικά προσωπικότητας», όπως η ψυχοπάθεια ή ο ναρκισσισμός, είναι πιο πιθανό να είναι σκληροί, ανικανοποίητοι και ανταγωνιστικοί στη φύση τους.
Τέτοια γνωρίσματα υπάρχουν σε χαμηλό βαθμό σε αρκετούς ανθρώπους και αυτό δεν ισοδυναμεί απαραίτητα με κλινική διάγνωση διαταραχής προσωπικότητας.
Παραδοσιακά, οι άνθρωποι που έχουν σε υψηλά επίπεδα τα «σκοτεινά χαρακτηριστικά» θεωρείται ότι έχουν έλλειψη ενσυναίσθησης, γεγονός που τους καθιστά δυνητικά πιο επικίνδυνους και επιθετικούς .
Μια πρόσφατη έρευνα αναφέρει αυτά τα γνωρίσματα ως «σκοτεινή ενσυναίσθηση» και έχει κερδίσει τη φήμη ως το πιο επικίνδυνο προφίλ προσωπικότητας.
Τα σκοτεινά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας περιλαμβάνουν την ψυχοπάθεια, τον μακιαβελισμό και τον ναρκισσισμό, που συλλογικά ονομάζονται «σκοτεινή τριάδα». Πιο πρόσφατα, έχει προταθεί να προστεθεί ο σαδισμός, με αποκορύφωμα μια «σκοτεινή τετράδα».
Η ψυχοπάθεια χαρακτηρίζεται από επιφανειακή γοητεία και σκληρότητα. Τα άτομα με υψηλή περιεκτικότητα σε τέτοια χαρακτηριστικά συχνά εμφανίζουν ασταθή τρόπο ζωής και αντικοινωνική συμπεριφορά.
Ο μακιαβελισμός προέρχεται από τα γραπτά του Niccolò Machiavelli, ενός συγγραφέα, ιστορικού και φιλοσόφου της Αναγέννησης. Περιέγραψε παιχνίδια εξουσίας που περιλαμβάνουν εξαπάτηση, προδοσία και έγκλημα. Έτσι, ο μακιαβελισμός αναφέρεται σε έναν εκμεταλλευτικό, κυνικό και χειριστικό χαρακτήρα.
Ο ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται από μια υπερβολική αίσθηση δικαιώματος, ανωτερότητας και μεγαλειώδους σκέψης, ενώ ο σαδισμός υποδηλώνει μια ορμή για πρόκληση και απόλαυση πόνου στους άλλους.
Τα σκοτεινά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα η ψυχοπάθεια και ο μακιαβελισμός, έχουν συσχετιστεί σταθερά με επιθετική και αντικοινωνική συμπεριφορά.
Η ενσυναίσθηση μπορεί να αναφέρεται στην ικανότητα να μοιράζεται κάποιος άνθρωπος συναισθήματα με άλλους ανθρώπους, δηλαδή στη «συναισθηματική ενσυναίσθηση» αν κάποιος είναι λυπημένος, νιώθουμε και εμείς λυπημένοι. Αλλά μπορεί επίσης να είναι η ικανότητα κατανόησης των συλλογισμών των άλλων, που ονομάζεται «γνωστική ενσυναίσθηση» πχ να ξέρουμε τι σκέφτεται ένας άνθρωπος και γιατί νιώθει λυπημένος.
Για παράδειγμα, η έλλειψη (συγκεκριμένα συναισθηματικής) ενσυναίσθησης είναι ένα καλά τεκμηριωμένο χαρακτηριστικό στην κλινική ψυχοπάθεια που χρησιμοποιείται για να εξηγήσει τη επίμονη και βίαιη συμπεριφορά τους. Ένας από τους λόγους για τους οποίους τα άτομα με σκοτεινά χαρακτηριστικά πληγώνουν άλλους ανθρώπους ή έχουν δυσκολίες στις σχέσεις τους είναι η βασική έλλειψη ενσυναίσθησης.
Παραδόξως, ωστόσο, ορισμένοι ερευνητές έχουν αναφέρει στο παρελθόν μέτρια ή και υψηλότερα επίπεδα ορισμένων πτυχών της ενσυναίσθησης σε ορισμένα άτομα με σκοτεινά χαρακτηριστικά.
Αυτό είναι λογικό κατά κάποιον τρόπο, καθώς για να χειραγωγήσουν τους άλλους για δικό τους όφελος , ή βρουν ηδονή από τον πόνο των άλλων , πρέπει να έχουν τουλάχιστον κάποια ικανότητα να τους καταλάβουν.
Η σκοτεινή πτυχή της ενσυναίσθησης
Είναι ενδιαφέρον ότι άτομα με «σκοτεινή ενσυναίσθηση» ήταν πιο εξωστρεφείς από τους υπόλοιπους, ένα χαρακτηριστικό που αντανακλά την τάση να είναι κοινωνικοί, ζωηροί και δραστήριοι. Έτσι, η παρουσία της ενσυναίσθησης φαίνεται να ενθαρρύνει την απόλαυση της ύπαρξης ή της αλληλεπίδρασης με τους ανθρώπους. Αλλά μπορεί επίσης να υποκινείται και από την επιθυμία να τους κυριαρχήσει.
Επιπλέον, τα άτομα αυτά είχαν τάση προς τον νευρωτισμό, έναν τύπο αρνητικής σκέψης, αλλά δεν είχαν υψηλότερη βαθμολογία στην κατάθλιψη, το άγχος ή το στρες.
Αντίθετα, ο νευρωτισμός τους μπορεί να αντανακλά υπο-χαρακτηριστικά όπως ο θυμός, η εχθρότητα ή η αμφιβολία για τον εαυτό τους.
Φαίνεται λοιπόν ότι μπορεί να έχουν συνείδηση, ίσως και να αντιπαθούν τη σκοτεινή τους πλευρά. Εναλλακτικά, τα αρνητικά τους συναισθήματα μπορεί να είναι μια απάντηση στην απέχθεια του εαυτού τους.
Κρυφοί κίνδυνοι
Αν και η επιθετικότητα που αναφέρεται από τα άτομα που έχουν «σκοτεινή ενσυναίσθηση» δεν είναι τόσο υψηλή , ο κίνδυνος αυτού του προφίλ προσωπικότητας είναι ότι η ενσυναίσθησή τους και οι πιθανές κοινωνικές δεξιότητές τους κάνουν πιο δύσκολο να εντοπιστεί αυτή η πτυχή του εαυτού τους.
Ως εκ τούτου κατανοούμε ότι μπορούν να υπάρξουν περιπτώσεις που αδυνατούμε να χτίσουμε εύκολα μηχανισμούς άμυνας σε άτομα που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες ώστε να πετύχουν τον σκοπό τους.
Πηγές :
- Syrina Al Aïn et al. ; What is the emotional core of the multidimensional Machiavellian personality trait? Front. Psychol., 22 July 2013 ;
- Daniel Spurk et al; Latent profile analysis: A review and “how to” guide of its application within vocational behavior research ;Journal of Vocational Behavior Volume 120, August 2020,
- Nadja Heym et al. ; The Dark Empath: Characterising dark traits in the presence of empathy; Personality and Individual Differences Volume 169, 1 February 2021,
*Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Γνώμη της Πάτρας την Παρασκευή 1/4/2022
