Ένα ακόμα καλοκαίρι στην πατρίδα μας έφερε στο προσκήνιο την στοιχειωμένη πραγματικότητα των πυρκαγιών συνοδευόμενη από ένα τοπίο αμαυρωμένο από τις φλόγες.
Αυτές οι φλόγες που οδηγούνται από μια περίπλοκη αλληλεπίδραση περιβαλλοντικών, κοινωνικών και ψυχολογικών παραγόντων, όχι μόνο έχουν καταστρέψει το φυσικό μας πλούτο αλλά έχουν αφήσει επίσης ανεξίτηλο σημάδι στη συλλογική ψυχική ανθεκτικότητα του έθνους.
Συναισθηματική κατάπτωση
Οι φλόγες που τυλίγουν δάση, σπίτια και μέσα διαβίωσης προκαλούν μια δίνη συναισθημάτων στον πληγέντες .
Συναισθήματα που κατακλύζονται από τον φόβο και την ανικανότητα μέχρι τον θυμό και τη θλίψη. Το εύρος των συναισθηματικών αντιδράσεων είναι τόσο όσο η απειλή για την ασφάλεια και τη σταθερότητα πυροδοτεί οξείες αντιδράσεις στρες, που συχνά οδηγούν σε συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Για εκείνους που έχουν χάσει αγαπημένα πρόσωπα ή περιουσία η διαδικασία του πένθους μπορεί να είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, συνδυάζοντας συναισθήματα απώλειας ή και των τύψεων.
Διάβρωση της εμπιστοσύνης στα δίχτυα ασφαλείας:
Οι επαναλαμβανόμενες φυσικές καταστροφές όπως οι πυρκαγιές μπορούν να διαβρώσουν την εμπιστοσύνη στους κυβερνητικούς και θεσμικούς μηχανισμούς.
Η αντιληπτή έλλειψη ετοιμότητας, οι καθυστερημένες προσπάθειες διάσωσης ή οι ανεπαρκείς πόροι μπορούν να οδηγήσουν σε μια αίσθηση εγκατάλειψης, ενισχύοντας τα συναισθήματα ευπάθειας και απογοήτευσης στις πληγείσες κοινότητες.
Αυτή η διάβρωση της εμπιστοσύνης μπορεί να επεκταθεί πέρα από την αντιμετώπιση καταστροφών για να συμπεριλάβει ευρύτερα ζητήματα διακυβέρνησης και λογοδοσίας.
Οικολογική θλίψη:
Η οικολογική καταστροφή που προκύπτει από τις πυρκαγιές πυροδοτεί ένα φαινόμενο γνωστό ως «οικολογική θλίψη».
Τα άτομα που έχουν βαθιά σχέση με το περιβάλλον έχοντας επαυξημένη οικολογική συνείδηση ή εργάζονται ως γεωργοί, κτηνοτρόφοι παρατηρούμε να βιώνουν βαθιά θλίψη και απώλεια καθώς γίνονται μάρτυρες της καταστροφής της φυσικής ομορφιάς, των ενδιαιτημάτων της άγριας ζωής και των οικοσυστημάτων.
Αυτή η θλίψη μπορεί να οδηγήσει σε μια αυξημένη αίσθηση αδυναμίας απέναντι στην κλιματική αλλαγή και σε ένα αβέβαιο μέλλον.
Κοινοτική Ανθεκτικότητα και Αλληλεγγύη:
Ενώ οι πυρκαγιές προκαλούν βαθιές πληγές, μπορούν επίσης να καλλιεργήσουν την αίσθηση της αλληλεγγύης και την ανθεκτικότητα της κοινότητας.
Ενόψει των αντιξοοτήτων, τα άτομα συχνά συγκεντρώνονται για να υποστηρίξουν το ένα το άλλο, μοιράζοντας πόρους, πληροφορίες και συναισθηματική άνεση.
Η διαδικασία της συλλογικής αντιμετώπισης μπορεί να είναι καταλύτης για την οικοδόμηση κοινωνικών δεσμών και την επιβεβαίωση μιας κοινής ταυτότητας, συμβάλλοντας στη σταδιακή επούλωση του κοινοτικού ιστού.
Ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης στη διαμόρφωση των αντιλήψεων:
Η κάλυψη των μέσων ενημέρωσης διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής αντίληψης και της συναισθηματικής ανταπόκρισης στις καταστροφές.
Η συνεχής έκθεση σε εικόνες καταστροφής και ταλαιπωρίας μπορεί να αυξήσει το άγχος και την αγωνία των.
Από την άλλη πλευρά, η υπεύθυνη και ενημερωτική αναφορά μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις, να συμμετάσχουν σε προσπάθειες παροχής βοήθειας και να καλλιεργήσουν την αίσθηση της ενότητας.
Οι φωτιές στην Ελλάδα έχουν ανάψει κάτι περισσότερο από φλόγες στα δάση μας.
Έχουν πυροδοτήσει έναν καταρράκτη ψυχολογικών απαντήσεων που αντηχούν βαθιά μέσα στα άτομα και τις κοινότητες.
Αυτές οι συναισθηματικές, γνωστικές και κοινωνικές διαστάσεις υπογραμμίζουν τη διασύνδεση της ανθρώπινης εμπειρίας με το περιβάλλον.
Καθώς η Ελλάδα αντιμετωπίζει τον απόηχο αυτών των πυρκαγιών, η αντιμετώπιση των ψυχολογικών συνεπειών είναι απαραίτητη για τη διευκόλυνση της θεραπείας, την ανοικοδόμηση εμπιστοσύνης και την καλλιέργεια μιας αίσθησης ανθεκτικότητας που εκτείνεται πέρα από την άμεση κρίση.
Είναι μια οδυνηρή υπενθύμιση της ανάγκης για παγκόσμια συνειδητοποίηση, ετοιμότητα και συνεργασία ενόψει ενός ολοένα και πιο αβέβαιου κλιματικού μέλλοντος.
«Ευχή μου αδερφέ, και κατάρα, η φλόγα που καίει τα χωριά μας, να κάνει σινιάλο σ’ εκείνη τη φλόγα που κρύβεται μέσ’ στη καρδιά μας.»
*To άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Γνώμη της Πάτρας”, 27/8/2023
Αντώνιος Καλέντζης,
Ψυχολόγος, MISCP Assoc
Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου της Ομάδας Δράσης για το Περιβάλλον του Βρετανικού Συλλόγου Ψυχολόγων.
